Opowiadania obracające się w kręgu mitologii Cthulhu pełne są tajemniczych ksiąg. Oczywiście, najbardziej znany jest „Necronomicon” Abdula Alhazreda, ale w tym tekście chciałbym omówić inne tomy zakazanej wiedzy, pojawiające się w twórczości autorów związanych z mitologią lovecraftowską.
Wszystkie one mają podobne cechy – zawierają wiedzę tajemną, nie przeznaczoną dla zwykłych śmiertelników, pełne są starożytnych rytuałów przyzywających różnorakie bóstwa i istoty. Zwykle autorzy tych dzieł giną w równie tajemniczych co ponurych okolicznościach, a i ci, którzy ośmielają się zgłębiać te posępne tomy, mają nieliche kłopoty.
Wydaje się, że każdy z poważniejszych autorów poczytywał sobie za punkt honoru dorzucenie kolejnej cegiełki do tej ponurej biblioteki okropieństw. Spójrzmy więc bliżej na niektóre z nich:
„De Vermis Mysteriis” („Tajemnice robaka”/”Mysteries of the Worm”).
Pojawia się po raz pierwszy w opowiadaniu Roberta Blocha „The Shambler from the Stars” (1935). Napisane ok. 1542 roku przez Ludviga Prinna – alchemika, nekromanty i maga, który został spalony za swoją działalność w Brukseli. Spędził on swe ostatnie lata we Flamandii, mieszkając w starożytnym grobowcu. Mówi się, że potrafił przywoływać demony, które mu usługiwały. „De Vermis Mysteriis” napisał w więzieniu – rok po jego śmierci książka ukazała się drukiem w Kolonii. W 1569 papież Pius V zakazał dalszego druku, jednak pojawiły się kolejne tłumaczenia – niemieckie w Dusseldorfie, angielskie – pierwotnie autorstwa Edwarda Kelley w 1573, a później Charlesa Leggetta w XIX w.
Księga składa się z 16 rozdziałów i zawiera głównie zaklęcia przywołujące demony i duchy, najważniejsza część to tzw. Rytuały Saraceńskie. Kopie można znaleźć w Bibliotece Huntingdon w Kalifornii, w Kościele Gwieździstej Mądrości w Providence i, oczywiście, w bibliotece Uniwersytetu Miscatonic.
Motyw „De Vermis Mysteriis” pojawił się u samego Lovecrafta, w „Duchu ciemności”, a także u Stephena Kinga w „Doli Jeruzalem” czy Lumleya w opowiadaniu „Lord of the Worms”.
„Liber Ivonis” („Księga Eibona”/”Book of Eibon”).
Pierwsza wzmianka w opowiadaniu Clarka Ashtona Smitha „Ubbo-Sathla”(1933). Napisana przez hyperborejskiego czarnoksiężnika Eibona. Znaleziona w ruinach zburzonej wieży. W czasie epoki lodowcowej kopie trafiły do Zobna i Lomar, a potem do Atlantydy. W czasach historycznych pojawiła się w egipskich (dokonanych przez Wielkiego Kapłana Sarnatha) i greko-bizantyńskich tłumaczeniach. Najstarsza istniejąca kopia pochodzi z IX w. i napisana jest po łacinie. Pierwszy druk tego dzieła w Rzymie w 1662 roku.
Około 1240 Gaspard du Nord sporządził francuskie tłumaczenie, które było podstawą dla angielskiej wersji powstałej w Anglii za Jakuba I.
Zawartość „Księgi Eibona” to głównie opowieści z młodości legendarnego czarownika, jego magiczne eksperymenty, relacje z podróży do Shaggai i doliny Pnath. Mamy tam też informacje o rytuałach związanych z kultem przerażającego bóstwa Tsathoggua (również pomysłu Clarka Ashtona Smitha), wezwania Yotha i stworzeń nazywanych dholami.
„Cultes des Goules” („Kult ghuli”).
Istnieje pewien spór co do kwestii, który z pisarzy pierwszy wspomniał o tej księdze – czy był to August Derleth, czy Robert Bloch. Obecnie znawcy twórczości Kręgu Lovecrafta uważają, że pierwszy był Robert Bloch (opowiadanie „The Grinning Ghoul”, 1936).
Napisana przez Comte d’Erlette’a – francuskiego szlachcica, zajmuje się głównie paryskim kultem ghuli. D’Erlette mówi o swoim udziale w tym przerażającym stowarzyszeniu, pisze też o różnorakich kultach płodności, wspomina o Shub-Niggurath i Nyogtha. Niektóre źródła podają, że nigdy nie została opublikowana, inne twierdzą, że wyszła drukiem w Rouen w 1737. Tłumaczona na włoski i hiszpański przez czarnoksiężników w XVIII i XIX w. Pojawia się w opowiadaniu Lovecrafta „Duch ciemności” i Lumleya „Caller of the Black”.
„Pnakotic Manuscripts/Pnakotic Fragments” („Manuskrypty/Fragmenty Pnakotyjskie”).
Po raz pierwszy pojawia się u Lovecrafta, w „Polaris” (1920), również w „Duchu ciemności” i „Cieniu spoza czasu”.
Mówi się, że Wielka Rasa z Yith napisała pierwszych pięć rozdziałów i przechowywała je później w Mieście Archiwów – Pnakotus. Lud z Lomar przekazał tę wiedzę Hyperborejczykom, którzy z kolei zachowali ją aż do czasów historycznych. Oryginalnie w formie zwojów. Zawiera wiedzę na temat Wielkiej Rasy z Yith, Chaugner Faugna, Yibb-Tstll, upadku Zobna i rytuałów Rhan-Tegoth.
Fragmenty można znaleźć w bibliotece Uniwersytetu w Miscatonic. Pojawia się w wielu opowiadaniach Lovecrafta, a także we „Władcach podziemi” Lumleya.
„Book of Iod” („Księga Ioda”).
Tu nie ma wątpliwości, że pisarzem, który powołał do istnienia ten tom zakazanej wiedzy był Henry Kuttner w opowiadaniu „Bells of Horror” (1939).
Księga nieznanego pochodzenia, istnieje tylko jedna kopia w oryginalnym „Starożytnym Języku” – prawdopodobnie mieszance greki i koptyjskiego. Opublikowano łacińską wersję, tłumaczenia niejakiego Johanna Negusa. Księga zawiera informacje na temat Ioda, Lśniącego Łowcy, Vorvadoss i Zuchequona.
„Celaeno Fragments” („Fragmenty z Celaeno”).
Pomysłodawcą był August Derleth, w swoim opowiadaniu „The House on Curwen Street” (1944).
To transkrypcja tekstów o objętości zaledwie 50 stron, złożona w 1915 roku w bibliotece Uniwersytetu w Miscatonic przez dr Labana Shrewsbury, który ponoć spisał tekst z oryginalnych kamiennych tablic w Wiekiej Bibliotece w Celaeno. Zapisy datowane aż do Triasu. Zawartość podobna do Pnakotyjskich Manuskryptów.
„Unaussprechlichen Kulten”.
Pierwszym pisarzem, który wspomniał o tej księdze był R. Howard („Dzieci nocy”, 1931).
Autorem był Friedrich Wilheim von Juntzt (1795 – 1840) – okultysta i badacz. W 1839 wydał w Dusseldorfie swe największe dzieło, właśnie „Unaussprechlichen Kulten”, a następnie wyjechał. Lata później, po powrocie z Mongolii zaczął pisać kolejne dzieło, ale po paru miesiącach został znaleziony uduszony w swojej pracowni.
Książka opisywała przeróżne sekretne kulty na całym świecie – takie jak kult Cthulhu czy Czarnego Kamienia na Węgrzech. Mówiła też o przerażającym ludzie Tcho-Tcho z płaskowyżu Leng.
Pojawiły się też inne tłumaczenia tej księgi – francuskie, dokonane przez jezuitę Pierre Sansrire’a w St. Malo w 1843 czy angielskie M.A.G. Bridewella z 1845. W 1909 ukazało się drugie, pełniejsze angielskie tłumaczenie, nakładem Goblin Press w Nowym Jorku (z tej wersji korzystał n.p. bohater opowiadania Howarda „Czarny Kamień”). Pojawia się również u Lovecrafta w „Duchu ciemności” i Roberta M. Price’a w „Dope War of the Black Tong”
„Revelations of Glaaki” („Objawienia Glaaki”).
Pierwszy raz występuje u Ramseya Campbella, w „The Inhabitant of the Lake” (1964).
Jest to zestaw ksiąg opisujących praktyki kultu Glaaki, jednego z Wielkich Przedwiecznych, zamieszkującego jezioro niedaleko Brichester w Dolinie Severn, w Anglii. Składa się z 11 tomów, choć w latach dwudziestych odkryto dwunasty tom! Pierwszy druk ukazał się w 1865 i służył głównie potrzebom wyznawców Glaaki. Książka omawia też inne bóstwa – Y’golonac, Daoloth, Ghroth, Hydrę czy Eihorta.
Pojawia się głównie w opowiadaniach Campbella związanych mitologią Cthulhu („Cold Print”, „Moon Lens”).
„Cthaat Aquadingen”.
Pomysłodawcą był Brian Lumley w „Cyprus Shell” (1968).
Autorstwa nieznanego średniowiecznego pisarza. Pochodzenie słowa Cthaat jest nieznane, natomiast Aquadingen to mieszanka niemieckiego i łaciny, oznaczająca „rzeczy z wody”, „stworzenia wodne” itp.
Oryginał napisany był w języku niemieckim, lub też, jak twierdzą inni, w mieszance gockiego i jezyka z R’lyeh. Zawiera wiedzę na temat Yibb-Tstll, Nyarlathotepa i mity o duchach wodnych. Istnieje 5 kopii – m.in. jedną posiadał Tytus Crow, inna przechowywana jest w British Museum.
To tylko niektóre z „zakazanych” ksiąg w mitologii Cthulhu. Każda z nich wnosi jakieś nowe wątki, opisuje bóstwa czy miejsca, i dzięki temu twórczość zainspirowana przez H.P. Lovecrafta jest tak żywa do dziś. Można tu jeszcze z kronikarskiego obowiązku wymienić „Czarną Księgę Czaszki”, „Księgę Thotha”, „Codex Dagonensis” czy „Tekst z R’lyeh”, ale ich dokładniejsza prezentacja zajęłaby zbyt wiele miejsca.
—
Bibliografia:
„The Book of Eibon” – Chaosium, 2001
„The Book of Iod” – Chaosium, 1995
„Encyclopedia Cthulhiana” – Chaosium, 1998 (2 wyd.)
„Made in Goatswood” – Chaosium, 1995
Robert Bloch: „Mysteries of the Worm” (zbiór opowiadań) – Chaosium, 1993
Lin Carter: „The Xothic Legend Cycle” (zbiór opowiadań) – Chaosium, 1997
August Derleth: „Quest for Cthulhu” (zbiór opowiadań) – Carroll & Graf Publishers, 2000
The H.P. Lovecraft Omnibus 1: „At the Mountains of Madness” – HarperCollins Publishers, 1994
The H.P. Lovecraft Omnibus 2: „Dagon and other macabre tales” – HarperCollins Publishers, 1994
The H.P. Lovecraft Omnibus 3: „The Haunter of the Dark” – HarperCollins Publishers, 1994
Clark Ashton Smith: „The Emperor of Dreams” (zbiór opowiadań) – Gollancz, 2002